شناخت فرآیندهای زیستی و فیزیولوژیکی شترمرغ از تولد تا بلوغ کامل
شترمرغ، بزرگ‌ترین پرنده زنده جهان، از نظر اقتصادی و علمی اهمیت ویژه‌ای دارد. فرآیندهای زیستی و فیزیولوژیکی آن نیز از دیدگاه علمی بسیار جذاب و منحصربه‌فرد هستند. شناخت دقیق این فرآیندها از لحظه تولد تا رسیدن به بلوغ کامل، نقش مهمی در بهینه‌سازی شیوه‌های پرورش، افزایش بهره‌وری، و بهبود کیفیت محصولات به دست آمده از این پرنده دارد.
فرآیندهای زیستی و فیزیولوژیکی شترمرغ شامل جنبه‌های مختلفی از جمله رشد استخوانی، تغییرات وزنی، تکامل سیستم‌های گوارشی و تنفسی، و تحولات هورمونی است که در دوره‌های مختلف زندگی پرنده رخ می‌دهد. مطالعه این فرآیندها به پرورش‌دهندگان کمک می‌کند تا شرایط محیطی، تغذیه، و مدیریت را با نیازهای این پرنده سازگار کنند و به رشد سالم و سریع آن کمک نمایند.
فهرست مطالب
رشد جنینی شترمرغ: از تشکیل تخم تا خروج جوجه
رشد جنینی شترمرغ مرحله‌ای شگفت‌انگیز و پیچیده است که از زمان تشکیل تخم در بدن پرنده ماده آغاز می‌شود و تا خروج جوجه از تخم ادامه می‌یابد. این فرایند که معمولاً حدود 42 تا 45 روز طول می‌کشد، شامل مراحل مختلفی از تقسیم سلولی تا رشد اندام‌ها و آماده‌سازی برای خروج از تخم است.مراحل رشد جنینی شترمرغ شامل مراحل زیر است:
تشکیل تخم در بدن پرنده ماده
• تشکیل زرده:
o زرده که منبع اصلی تغذیه جنین است، در تخمدان ماده تشکیل می‌شود.
• تشکیل سفیده و پوسته تخم:
o پس از باروری، سفیده و سپس پوسته تخم توسط دستگاه تولیدمثل ماده به دور زرده و جنین شکل می‌گیرند.
o پوسته تخم از کربنات کلسیم تشکیل شده و نقش محافظتی دارد.
2. مرحله اولیه جنینی (هفته اول)
• پس از گذاشته شدن تخم و شروع فرایند جوجه‌کشی، تقسیم سلولی آغاز می‌شود.
• لکه جنینی در زرده مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده شروع رشد جنین است.
• شکل‌گیری ساختارهای اولیه مانند ستون فقرات، سر، و سیستم عصبی در این مرحله انجام می‌شود.
3. رشد اندام‌ها (هفته دوم تا سوم)
• در این دوره، رشد اندام‌های اصلی مانند قلب، سیستم تنفسی، و سیستم گوارشی آغاز می‌شود.
• چشم‌ها و پاها قابل تشخیص می‌شوند.
• جنین شروع به حرکت‌های جزئی می‌کند و تغذیه خود را از زرده ادامه می‌دهد.
4. رشد نهایی (هفته چهارم تا هفته ششم)
• توسعه کامل اندام‌ها
o بال‌ها، پاها، و منقار به‌طور کامل شکل می‌گیرند.
o رشد پرهای اولیه آغاز می‌شود.
• تنفس از کیسه هوایی
o جنین از طریق غشای داخلی تخم (کیسه هوایی) اکسیژن دریافت می‌کند.
• جنین تقریباً به اندازه یک جوجه کامل می‌شود و آماده خروج از تخم است.
5.آماده‌سازی برای خروج از تخم (روز 40 تا 45)
• جوجه با استفاده از دندان تخم‌شکن که یک زائده موقتی در نوک منقار است، پوسته تخم را می‌شکند.
• این فرایند ممکن است 24تا 48 ساعت طول بکشد و جوجه از باقی‌مانده زرده برای تأمین انرژی استفاده می‌کند.
• آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌ها
بیماری‌هایی مانند سالمونلا یا مشکلات گوارشی می‌توانند خطرناک باشند.
• مشکلات حرکتی و رشد استخوان
کمبود مواد معدنی یا سطح لغزنده محیط نگهداری می‌تواند باعث اختلالات پا شود.
• خطرات محیطی
جوجه‌ها ممکن است در معرض آسیب‌های فیزیکی یا حمله حیوانات قرار بگیرند.
ویژگی‌ها و تغییرات دوران جوجه‌گی
1. وزن و ظاهر اولیه
• جوجه‌های شترمرغ هنگام تولد وزنی در حدود 800 تا 1200 گرم دارند.
ا بدن آنها پوشیده از پرهای کرکی است که برای محافظت کافی نیست و به همین دلیل به دمای محیط وابسته‌اند.
2. رشد سریع
• در این دوره، رشد جوجه‌ها بسیار سریع است؛ به‌طور میانگین، وزن آنها در پایان 3 ماهگی می‌تواند به 15تا 25 کیلوگرم برسد.
• این رشد سریع نیاز به تغذیه‌ای متعادل و غنی از پروتئین و انرژی دارد.
3. حساسیت بالا به شرایط محیطی
• دما: جوجه‌ها در هفته‌های اول توانایی تنظیم دمای بدن خود را ندارند و نیاز به محیطی با دمای کنترل‌شده (30-35 درجه سانتی‌گراد) دارند.
• بیماری‌ها: ضعف سیستم ایمنی آنها باعث می‌شود که در برابر بیماری‌های گوارشی و عفونی آسیب‌پذیر باشند.
4. نیازهای تغذیه‌ای خاص
• رژیم غذایی باید شامل پروتئین با کیفیت بالا، کلسیم، فسفر و ویتامین‌های ضروری باشد تا رشد عضلات و استخوان‌ها به خوبی انجام شود.
• تغذیه نادرست در این دوره می‌تواند به مشکلاتی مانند فلجی پاها یا رشد نامتناسب منجر شود.
5. رشد سیستم حرکتی
• عضلات و استخوان‌های جوجه‌ها در حال شکل‌گیری هستند.
• جوجه‌ها باید در محیطی با کف نرم و غیرلغزنده نگهداری شوند تا از آسیب به پاها جلوگیری شود.
6. رفتارهای اجتماعی
• جوجه‌های شترمرغ در گروه‌های کوچک رشد بهتری دارند.
• تعامل اجتماعی و کاهش استرس در این مرحله برای رشد طبیعی و سلامت روانی آنها اهمیت دارد.
دوران جوجه‌گی شترمرغ: ازلحظه تولد تا حدود 3 ماهگی
دوران جوجه‌گی شترمرغ یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی این پرنده است که از لحظه تولد تا حدود 3 ماهگی ادامه دارد. این دوره نقشی کلیدی در رشد، سلامتی و آینده تولیدمثلی شترمرغ دارد. در این مرحله، جوجه‌ها تغییرات عمده‌ای را در ساختار بدنی و سیستم‌های زیستی تجربه می‌کنند و نیازمند مراقبت‌های ویژه هستند.
چالش‌ها در دوران جوجه‌گی
دوره نوجوانی شترمرغ از حدود3 ماهگی تا 12 ماهگی است و مرحله‌ای حیاتی در رشد و تکامل آنها به شمار می‌آید. در این دوره، شترمرغ تغییرات فیزیکی و رفتاری چشمگیری را تجربه می‌کند که تأثیر مستقیمی بر سلامت و آمادگی آن برای بلوغ دارد
مراحل رشد نوجوانی شترمرغ: تغییرات فیزیکی و رفتاری
تغییرات فیزیکی در دوره نوجوانی
1. رشد سریع بدن
• افزایش وزن: شترمرغ در این مرحله رشد قابل‌توجهی دارد و وزن آن ممکن است از حدود 25 کیلوگرم در 3 ماهگی به 90-120 کیلوگرم در 12 ماهگی برسد.
• افزایش قد: ارتفاع شترمرغ به‌سرعت افزایش می‌یابد و نزدیک به قد یک پرنده بالغ می‌شود.
2. تغییرات در پوشش پرها
• در ماه‌های ابتدایی، پرهای کرکی جوجه‌ای با پرهای محکم‌تر و شبیه به پرهای بالغ جایگزین می‌شوند.
• در حدود 8-10 ماهگی، تفاوت‌های جنسیتی در پرها شروع به ظهور می‌کند:
o نرها: پرهای سیاه و سفید برجسته.
o ماده‌ها: پرهای خاکستری یا قهوه‌ای.
3. تقویت استخوان‌ها و عضلات
ش عضلات پاها و قفسه سینه قوی‌تر می‌شوند و پرنده آماده فعالیت‌های سنگین‌تر می‌شود.
• نیاز به مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر برای تقویت استخوان‌ها در این دوره افزایش می‌یابد.
4. توسعه سیستم گوارشی و متابولیسم
ش سیستم گوارشی شترمرغ به‌طور کامل تکامل می‌یابد و پرنده قادر به هضم انواع غذاهای فیبری و سخت‌تر می‌شود.
• میزان مصرف غذا به دلیل نیازهای انرژی بالا افزایش می‌یابد.
تغییرات رفتاری در دوره نوجوانی
• افزایش فعالیت فیزیکی
ه شترمرغ‌ها در این مرحله انرژی زیادی دارند و به دویدن، بازی کردن و جست‌وخیز علاقه نشان می‌دهند.
• فعالیت فیزیکی به رشد عضلات و تقویت بدن کمک می‌کند.
2. پیدایش رفتارهای اجتماعی
• شترمرغ‌ها شروع به ایجاد روابط اجتماعی در گروه می‌کنند و سلسله‌مراتب گروهی را یاد می‌گیرند.
• رقابت برای غذا یا جایگاه اجتماعی در گروه می‌تواند مشاهده شود.
3. افزایش حس کنجکاوی
• شترمرغ‌های نوجوان تمایل به کاوش در محیط دارند و ممکن است اشیای جدید را بررسی کنند.
• این رفتار می‌تواند آنها را در معرض خطر بلعیدن اشیای نامناسب قرار دهد.
4. تغییرات رفتاری جنسیتی
• از حدود 8-10 ماهگی، رفتارهای مرتبط با جنسیت مانند نمایش حرکات خاص یا تولید صداهای متفاوت شروع به ظاهر شدن می‌کند.
• این تغییرات زمینه‌ساز بلوغ جنسی در دوره بعدی است.
5. کاهش وابستگی به مراقبان انسانی
• شترمرغ‌های نوجوان استقلال بیشتری پیدا می‌کنند و نیاز کمتری به مراقبت مستقیم دارند.
تغییرات رفتاری در دوره نوجوانی
1. مشکلات رشدی:رشد سریع می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند ناهنجاری‌های پا یا ضعف عضلات شود. نیاز به تغذیه متعادل و محیط مناسب برای جلوگیری از این مشکلات حیاتی است.
2. تغییرات رفتاری ناگهانی: شترمرغ‌های نوجوان گاهی رفتارهای تهاجمی یا غیرقابل پیش‌بینی از خود نشان می‌دهند که ناشی از تغییرات هورمونی است.
3. حساسیت به تغذیه: تغذیه نامناسب یا کمبود مواد معدنی می‌تواند رشد طبیعی را مختل کند.
4. آسیب‌های فیزیکی: به دلیل فعالیت بالای فیزیکی، احتمال آسیب‌هایی مانند شکستگی یا رگ به رگ شدن وجود دارد.
دوران بلوغ شترمرغ: رشد جسمی و توسعه سیستم تولیدمثل
دوره بلوغ شترمرغ، که معمولاً بین 12 تا 24 ماهگی اتفاق می‌افتد، مرحله‌ای حیاتی است که در آن شترمرغ به بلوغ جنسی و توانایی تولیدمثل می‌رسد. در این دوره، رشد جسمی کامل شده و دستگاه تولیدمثل به طور کامل توسعه می‌یابد. تغییرات فیزیکی و رفتاری در این دوران نقش مهمی در آماده‌سازی پرنده برای زندگی تولیدمثلی دارند.
توسعه سیستم تولیدمثل
رشد جسمی در دوران بلوغ
چالش‌های زیستی در دوران بلوغ
ویژگی‌های رفتاری در دوران بلوغ
1. تکامل کامل بدن
• وزن: وزن شترمرغ‌های بالغ به طور میانگین بین 90 تا 150 کیلوگرم برای نرها و 90 تا 120 کیلوگرم برای ماده‌ها است.
• قد: قد شترمرغ به حداکثر خود (حدود 2.1 تا 2.8 متر) می‌رسد.
• عضلات و اسکلت: عضلات به حداکثر قدرت و کارایی می‌رسند و استخوان‌ها کاملاً مقاوم و ضخیم شده‌اند.
2.تغییرات در پوشش پرها
• شترمرغ نر: پرهای سیاه و سفید برجسته که نشان‌دهنده بلوغ جنسی است.
ک شترمرغ ماده: پرهایی با رنگ قهوه‌ای یا خاکستری که به استتار کمک می‌کند.
3. رشد نهایی سیستم گوارشی
پرنده قادر است انواع غذاهای فیبری و کم‌کیفیت‌تر را به طور مؤثر هضم کند، که این ویژگی برای زندگی در زیستگاه‌های خشک و نیمه‌خشک حیاتی است.
1. بلوغ جنسی
• شترمرغ نر
o در حدود 2تا 3 سالگی به بلوغ کامل جنسی می‌رسد.
o کیسه صدا (ساک صوتی)برای تولید صداهای جلب توجه در فصل جفت‌گیری رشد می‌کند.
o نرها رفتارهای نمایشی مانند باز کردن بال‌ها و انجام حرکات خاص را نشان می‌دهند تا ماده‌ها را جذب کنند.
• شترمرغ ماده
o بلوغ جنسی ماده‌ها کمی زودتر، معمولاً بین 1.5 تا 2 سالگی، اتفاق می‌افتد.
ش تخم‌گذاری با توسعه کامل تخمدان و دستگاه تولیدمثل آغاز می‌شود.
2. فرایند جفت‌گیری و تولیدمثل
• رفتار جفت‌گیری: نرها برای جذب ماده‌ها رقابت می‌کنند و رفتارهای جلب توجه مانند حرکات رقص‌گونه و تولید صداهای بم انجام می‌دهند.
• تخم‌گذاری:
ی ماده‌ها پس از جفت‌گیری تخم‌گذاری را آغاز می‌کنند و به طور میانگین 30-50 تخم در هر فصل می‌گذارند.
o تخم‌ها در لانه‌های دسته‌جمعی نگهداری می‌شوند.
3. تغییرات هورمونی
• افزایش سطح هورمون‌های جنسی (تستوسترون در نرها و استروژن در ماده‌ها) رفتارهای تولیدمثلی را تحریک می‌کند.
• این هورمون‌ها بر پرهای جنسی، رفتارهای جفت‌گیری و الگوهای اجتماعی تأثیر می‌گذارند.
1. رفتارهای قلمروطلبی: شترمرغ‌های نر در این دوره بسیار قلمروطلب می‌شوند و ممکن است رفتارهای تهاجمی برای حفاظت از قلمرو و ماده‌ها نشان دهند.
2. رفتارهای اجتماعی: شترمرغ‌ها معمولاً در گروه‌های خانوادگی یا اجتماعی کوچک زندگی می‌کنند و تعاملات اجتماعی نقش مهمی در موفقیت تولیدمثلی آنها دارد.
3. نمایش‌های تولیدمثلی: نرها برای جذب ماده‌ها رفتارهای نمایشی از جمله باز کردن بال‌ها، حرکت‌های ریتمیک و تولید صدا انجام می‌دهند.
1. نیازهای تغذیه‌ای افزایش‌یافته: شترمرغ‌های بالغ به رژیم غذایی غنی از کلسیم، فسفر و پروتئین برای حمایت از تولید تخم و رشد نهایی نیاز دارند.
2. رفتارهای تهاجمی : نرهای بالغ ممکن است رفتارهای تهاجمی نسبت به سایر نرها یا حتی انسان‌ها نشان دهند.
3.سلامت تولیدمثلی: عفونت‌ها یا مشکلات فیزیولوژیکی دستگاه تولیدمثل می‌توانند بر عملکرد تولیدمثلی تأثیر منفی بگذارند.
مشکلات و چالش های رایج در مراحل رشد شترمرغ
2. مرحله جوجگی (0 تا 3 ماهگی)
• حساسیت به بیماری‌ها: جوجه‌های شترمرغ در این مرحله نسبت به بیماری‌های تنفسی، عفونت‌های قارچی و باکتریایی بسیار آسیب‌پذیر هستند.
• مشکلات تغذیه‌ای: کمبود مواد مغذی (مانند پروتئین، کلسیم، ویتامین D و مواد معدنی) می‌تواند رشد و بقای جوجه‌ها را مختل کند.
• آسیب‌های فیزیکی: جوجه‌ها به دلیل فعالیت زیاد و فضای ناکافی ممکن است به یکدیگر آسیب بزنند.
• مدیریت ضعیف دما: سرد یا گرم بودن بیش‌ازحد محیط می‌تواند باعث کاهش انرژی و ضعف جوجه‌ها شود.
3.مرحله رشد سریع (3 تا 12 ماهگی)
• اختلالات اسکلتی: رشد سریع ممکن است منجر به مشکلاتی مانند نرمی استخوان، ناهنجاری‌های مفصلی یا شکستگی استخوان‌ها شود.
• استرس: تغییرات محیطی، تراکم بیش از حد پرندگان، یا کمبود فضای حرکتی باعث افزایش استرس می‌شود که بر رشد و ایمنی آنها تأثیر می‌گذارد.
• بیماری‌های انگلی: انگلی‌های داخلی و خارجی (مانند کرم‌ها و کنه‌ها) می‌توانند باعث کاهش وزن و ضعف شترمرغ‌ها شوند.
4. مرحله بلوغ (12 ماه به بالا)
• تولیدمثل ناموفق: نارسایی تخمدانی در ماده‌ها یا مشکلات جنسی در نرها می‌تواند بر بازده تولید مثل تأثیر بگذارد.
• بیماری‌های مزمن: شترمرغ‌های بالغ ممکن است به بیماری‌هایی مانند آرتریت یا بیماری‌های تنفسی مزمن مبتلا شوند.
• مدیریت استرس: درگیری‌ها بین شترمرغ‌های نر به دلیل رقابت جنسی یا فضای ناکافی می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی شود.
• تغذیه ناکافی: عدم تعادل در جیره‌های غذایی ممکن است بر تولید تخم و کیفیت آن تأثیر منفی بگذارد.
5. چالش‌های عمومی
• بیماری‌های همه‌گیر: بیماری‌هایی مانند نیوکاسل یا آنفولانزا می‌توانند باعث تلفات گسترده شوند.
• کمبود منابع: تغذیه با کیفیت پایین یا دسترسی محدود به آب سالم می‌تواند عملکرد کلی گله را کاهش دهد.
• مشکلات مدیریتی: سوء مدیریت در بهداشت، تغذیه، فضای کافی، یا برنامه‌های واکسیناسیون می‌تواند به‌طور جدی شترمرغ‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
راه‌حل‌ها و پیشنهادات:
• ارائه تغذیه متعادل و متناسب با سن.
• استفاده از واکسن‌ها و داروهای پیشگیری‌کننده.
• فراهم کردن شرایط بهداشتی مناسب در محیط پرورش.
• مدیریت مناسب استرس و ایجاد فضای کافی برای حرکت و فعالیت.
• نظارت مداوم بر رفتار و سلامت شترمرغ‌ها برای تشخیص زودهنگام مشکلات
•رشد شترمرغ، به‌ویژه در صنعت پرورش شترمرغ، می‌تواند با چالش‌های مختلفی مواجه شود. برخی از مشکلات رایج در مراحل مختلف رشد شترمرغ عبارت‌اند از:
1. مرحله جوجه‌کشی (تخم‌گذاری تا تولد)
• کیفیت تخم‌ها: تخم‌هایی با پوسته ضعیف یا کیفیت پایین منجر به کاهش درصد هچ می‌شوند.
• شرایط جوجه‌کشی: دمای نامناسب، رطوبت کم یا زیاد، و تهویه ناکافی می‌توانند بر درصد جوجه‌درآوری تأثیر منفی بگذارند.
• مشکلات ژنتیکی: در نتیجه اصلاح نادرست نژادها، ممکن است تخم‌ها یا جوجه‌ها دچار ناهنجاری‌های ژنتیکی شوند.
سن مناسب شترمرغ برای مصرف گوشت: بررسی بهترین زمان برای استفاده از گوشت شترمرغ
این موضوع از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است، از جمله:
1. کیفیت گوشت: گوشت شترمرغ بسته به سن پرنده می‌تواند از نظر نرمی، عطر، طعم و ارزش غذایی متفاوت باشد. پرندگان جوان‌تر معمولاً گوشتی نرم‌تر و خوش‌طعم‌تر دارند.
2. صرفه اقتصادی: پرورش شترمرغ تا یک سن مشخص باید با در نظر گرفتن هزینه‌های تغذیه و نگهداری باشد تا پرورش‌دهندگان بیشترین بهره را از سرمایه‌گذاری خود ببرند.
3. نیازهای بازار: تقاضای بازار نیز تعیین‌کننده است؛ ممکن است مصرف‌کنندگان به دنبال گوشتی لطیف باشند که از شترمرغ‌های ۱۰ تا ۱۴ ماهه به دست می‌آید.
دلایل انتخاب این سن برای مصرف گوشت شترمرغ
برای استفاده از گوشت شترمرغ، معمولاً از شترمرغ‌های 10تا 14 ماهه استفاده می‌شود. در این سن، شترمرغ‌ها به وزن مناسب کشتار رسیده‌اند و رشد جسمی آنها به حدی کامل شده است که گوشت با کیفیت و طعم مطلوب تولید می‌کنند.
دلایل انتخاب این سن:
1. وزن مناسب: در این سن، شترمرغ‌ها معمولاً وزنی بین 90 تا 120 کیلوگرم دارند که بخش قابل توجهی از آن گوشت بدون چربی است.
2. بافت گوشت: گوشت شترمرغ‌های جوان‌تر لطیف‌تر و خوش‌طعم‌تر است. اگر پرنده مسن‌تر باشد، گوشت ممکن است سفت‌تر شود.
3.کارایی اقتصادی: نگهداری شترمرغ‌ها برای مدت طولانی‌تر هزینه‌بر است. کشتار در این سن بهینه‌ترین زمان از نظر صرفه اقتصادی و کیفیت محصول است.
4. توسعه کافی عضلات: تا این زمان، رشد عضلات شترمرغ کامل شده است و میزان چربی در گوشت هنوز پایین است، که یکی از ویژگی‌های مورد توجه در گوشت شترمرغ است.
نتیجه گیری
شناخت فرآیندهای زیستی و فیزیولوژیکی شترمرغ از تولد تا بلوغ کامل، نقشی کلیدی در بهبود روش‌های پرورش این پرنده ارزشمند دارد. بررسی مراحل رشد، تغییرات فیزیولوژیکی، و تکامل سیستم‌های مختلف بدن شترمرغ نشان می‌دهد که مدیریت صحیح تغذیه، شرایط محیطی، و بهداشت می‌تواند به رشد سالم‌تر، افزایش بهره‌وری، و تولید محصولات باکیفیت‌تر منجر شود.
این مطالعات، علاوه بر کمک به پرورش‌دهندگان در تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر، بستری برای تحقیقات علمی گسترده‌تر فراهم می‌کند تا روش‌های نوین و بهینه‌تری در صنعت پرورش شترمرغ توسعه یابد. دستیابی به این هدف نه‌تنها به سودآوری اقتصادی منجر می‌شود، بلکه پایداری این صنعت را نیز تقویت خواهد کرد.
تامین امنیت غذایی جامعه!!!
تهیه بخشی از نیاز پروتئینی مردم عزیز کشورمان!
با ما تماس بگیرید : 09134483646
1403 .تمام حقوق این سایت متعلق به مجتمع کشت و صنعت ققنوس می باشد
شرکت کشت و صنعت ققنوس نگین اسپادانا در سال 1395 در زمینی به مساحت ۴۸۰۰۰ مترمربع تأسیس شد. این مجموعه طیف وسیعی از فعالیت‌ها را شامل می‌شود و با بهره‌گیری از تخصص نیروی کار خود و انجام سرمایه‌گذاری‌های لازم قصد دارد چرخه فعالیت را از مبدا مزرعه تا بازار محصولات گوشتی و پروتئینی پوشش دهد.
